Βραδυά Ελευθερίας στο “Κάρνεγκυ”

Του Δημήτρη Ρομποτή*

Αρίστους εντυπώσεις άφησε προχτές το βράδυ στο “Κάρνεγκυ Χωλ” της Νέας Υόρκης η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η ορχήστρα της σε μια εμφάνιση πολύ σημαντική για την ίδια, αλλά και την ελλαδική μουσική γενικά. Οσον αφορά στις θετικές εντυπώσεις, είχα την ευκαιρία να τις μοιραστώ με αρκετό κόσμο, γνωστούς και αγνώστους, Ελληνες και μη. Ηταν μια άρτια καλλιτεχνικώς παρουσίαση από ένα καλοδεμένο σύνολο με επικεφαλής μια πολλαπλών δυνατοτήτων ερμηνεύτρια που έχει προ πολλού περάσει τα στενά γεωγραφικά όρια των Βαλκανίων και έχει απλώσει τα φτερά της σε διάφορα μήκη και πλάτη (και μ’αυτό δεν αναφέρομαι σε ορισμένες αραβικές χώρες).

Η Αρβανιτάκη εμφανίστηκε επί σκηνής με την έναρξη του προγράμματος χωρίς την, συνήθως, ξενέρωτη ορχηστρική εισαγωγή που είθισται σε παρόμοιες περιπτώσεις. Δεν φορούσε “Το Κόκκινο Φουστάνι” αλλά ένα αφαιρετικά κομμένο και ραμμένο φόρεμα σε μαύρο χρώμα με σκούρες γκρι ανταύγειες (δεν χρειάζεται κανείς …χλαμύδα για να πλασάρη ελληνικότητα) που τύλιγε το καλλίγραμμο κορμί της σχεδόν ανώδυνα, τονίζοντας σαν σε πίνακα του Ελ Γκρέκο το μακρόσυρτο φόρμας και φωνής καθώς έφτανε και στα πλέον υψηλά δώματα της χρυσοποίκιλτα διακοσμημένης αίθουσας. Σε συνδυασμό με τους πλούσιους βοστρύχους της μακρυραίουσας χαίτης έδινε την εικόνα μιας Ναυσικάς στο νησί των Φαιάκων (η μισή καταγωγή της είναι από τους Παξούς) που υποδεχόταν τους ταξιδιώτες-θεατές (ευτυχώς όχι γυμνούς σαν τον Οδυσσέα, διότι θα γέλαγε ο κόσμος!) σε μία ακόμη σημαντική στάση της πορείας τους …

Λίγο αργότερα, έφερε επί σκηνής τον Αρα Ντινκτζάν που έχει συνθέσει μερικά από τα καλύτερα τραγούδια της ο οποίος και καταχειροκροτήθηκε. Ηταν η γνωριμία με τον Ντινκτζάν και η επιτυχία αυτών των τραγουδιών, όπως το “Μένω Εκτός” (“Μένω 6ος”, λέω εγώ, αναφερόμενος σε λίστα αναμονής γυναικείας καρδιάς της οποίας τυγχάνω δυνάμει ιδανικός κι’ανάξιος εραστής) που άνοιξε τη διεθνή καριέρα της Αρβανιτάκη στην “έθνικ” μουσική και δείχνει ουσιαστικά τον δρόμο σε άλλους Ελληνες καλλιτέχνες που τους χαρακτηρίζει η αναζήτηση και η εξωστρέφεια και θέλουν να βγουν από τα στενά γεωγραφικά όρια του λεκανοπεδίου Αττικής (και να μην περιοριστούν στο Ισραήλ και την ευρύτερη Μέση Ανατολή). “Synergies is the way to go”, μουσικές συνέργειες οι οποίες αναδεικνύουν κοινούς δρόμους μέσα από τη μουσικολογική διαφορετικότητα και καταρρίπτουν τον ούτως ή άλλως γκρεμοτσακισμένο μύθο περί “αναδέλφων λαών”.

Υπ’αυτή την έννοια η επιτυχία της Αρβανιτάκη προχτές στο «Κάρνεγκυ» μπορεί να αποτελέση και ένα είδος “μπρέικθρου” για την εκτός Ελλάδος πορεία της καλής σύγχρονης ελλαδικής μουσικής. Οι ιθύνοντες του οργανισμού που την προσκάλεσαν, βλέποντας την κατάμεστη αίθουσα και τον ενθουσιασμό που προκάλεσε, ενδέχεται να την ξανακαλέσουν και να κοιτάξουν και για άλλους ώστε να διευρύνουν την ελληνική ποσόστωση της “έθνικ” μουσική που προσφέρουν στο απαιτητικό κοινό της Νέας Υόρκης. Είναι σημαντικό επίσης ότι στη συναυλία και οι “Τάιμς” της Νέας Υόρκης αφιέρωσαν πολύ θετικό άρθρο-κριτική που υπέγραψε ο Τζων Παρέλες (ευτυχώς για τον ίδιο, δεν είναι ελλαδικής καταγωγής). Ο,τι γίνεται από οργανισμούς και χώρους όπως το “Κάρνεγκυ” δεν περνάει απαρατήρητο στα καλλιτεχνικά δρώμενα της πόλης.

Εγώ δεν πιστεύσω σε τάχα μου «στρατευμένες τέχνες» και «πολιτιστικές διπλωματίες», ωστόσο κι’ πό εθνικής πλευράς είναι ουσιαστικής σημασίας να γίνωνται τέτοιες εκδηλώσεις γιατί διασκεδάζουν τις εντυπώσεις μετά από τέσσερα χρόνια αρνητικής ειδησεογραφίας για την Ελλάδα αφότου ξεκίνησε η οικονομική χρεοκοπία (η πολιτιστική είχε ξεκινήσει προ πολλού). Πληροφοριακά, η Ελευθερία Αρβανιτάκη συγκαταλέγεται πλέον στον πολύ μικρό αριθμό Ελληνίδων καλλιτεχνών που έχουν εμφανιστεί στο “Κάρνεγκυ” προσκεκλημένες του ομωνύμου οργανισμού, διότι στα πλαίσια ιδιωτικών ή εξωτερικών παραγωγών έχουν παρουσιαστεί κι’άλλοι, όπως η Ζανή πριν ενάμισυ μήνα, ενώ έρχεται κι’ο Νταλάρας όπου νά’ναι. Αν δεν με απατούν οι πληροφορίες μου, την αρχή έκανε η Σοφία Βέμπω (11 Μαϊου 1947 σε συναυλία που συνδιοργάνωσε Τhe Greek War Relief Association, Inc. προς αρωγή των δεινοπαθούντων Ελλήνων) και συνέχισε η Νανά Μούσχουρη η οποία εθνικώς, καλλιτεχνικώς ίσως και …ανθρωπολογικώς συγκαταλλέγεται σε πάνω από ένα είδος! Φυσικά, στο “Κάρνεγκυ” έχει εμφανιστεί και η Μαρία Κάλλας, πλην όμως παρουσιάζοντας έργα από το διεθνές ρεπερτόριο του Μπελ Κάντο κι’όχι ελληνική μουσική.

Τώρα, όσον αφορά στη συναυλία αυτή καθεαυτή, στην κατάμεστη αίθουσα μπορούσε κανείς να διακρίνη τακτικούς του “Κάρνεγκυ”, άλλους που τους αρέσει η λεγόμενη ποιοτική ελληνική μουσική, ακόμη και εκείνους που αισθάνονται τόσο άνετοι και ορεξάτοι ώστε μετά την Αρβανιτάκη να πάνε …στην Πέγκυ Ζήνα που έκανε την τελευταία της εμφάνιση στο Μέλροζ Μπώλρουμ μερικά μίλια πιο πέρα, στην Αστόρια. Δεν ήταν λίγοι οι μη ελληνικής καταγωγής, ανάμεσά τους αρκετοί Αμερικανοί κυρίως νέοι σε ηλικία, Ρώσοι, κάποιοι Τούρκοι καί σίγουρα ένας Ισραηλινός, ο συμπαθής γεροντάκος που χόρευε κρατώντας ένα κασκώλ στον διάδρομο και έφτασε μπροστά από τη σκηνή για να εισπράξη φιλιά και χαμόγελα από την Αρβανιτάκη και τους μουσικούς της. Αυτό είναι άλλωστε και το δυνατό σημείο της “έθνικ” μουσικής, να ενώνη ετερόκλητα στοιχεία σε ένα αρμονικό σύνολο-πανηγύρι. Στο ίδιο ετερόκλητο μείγμα εντασσόταν και η παρουσία του Αρχιεπισκόπου Δημητρίου – λάτρης της καλής μουσικής – ο οποίος σχεδόν απαρατήρητος και χωρίς επανοκαλίμαυχο και πολλά κρεμαστάρια απόλαυσε με πάσα σεμνότητα το πρόγραμμα.

Η ορχήστρα ήταν άρτια στημένη και ζυγισμένη, κάτι που δυστυχώς δεν αποτελεί τον κανόνα για σύνολα που έρχονται εξ Ελλάδος. Σίγουρα έπαιξε ρόλο και ο χώρος ο οποίος έχει τον τρόπο να επιβάλλεται στους καλλιτέχνες. Πήρε μερικά τραγούδια στους μουσικούς να χαλαρώσουν και να μπουν στο πνεύμα. Το “Κάρνεγκυ” προκαλεί δέος ακόμη και σ’αυτούς που έχουν εμφανιστεί εκεί πολλές φορές.

Από πλευράς μου θα ήθελα να ακούσω περισσότερο Αρκαδόπουλο (ίσως ο καλύτερος κλαρινίστας της Ελλάδος σήμερα) κι’όταν πήρε φόρα να κάνη ένα σόλο ο κόσμος τον συνόδευε ρυθμικά με χειροκροτήματα, οπότε δεν το πήγε πολύ μακρυά. Συνολικά όμως ήταν μια πολύ όμορφη συναυλία της οποίας απολαύσαμε κάθε στιγμή. Δεν είναι τυχαίο που μετά από περίπου δυο ώρες προγράμματος ο κόσμος δεν έφευγε, ήθελε κι’άλλο.

Ευχαριστούμε πολύ την Ελευθερία, τους μουσικούς της, αλλά και το “Κάρνεγκυ” για την όμορφη βραδυά που μας προσέφεραν.

Παρεπιπτόντως, εάν θέλετε να βοηθήσετε την ελληνική μουσική ώστε νά’χουμε παρόμοιες συναυλίες στο άμεσο μέλλον, τηλεφωνήστε ή γράψτε στο “Κάρνεγκυ”, πήτε τους πόσο σας άρεσε η συναυλία με την Αρβανιτάκη, και ρωτήστε τους πότε θα γίνη η επόμενη. O τηλεφωνικός αριθμός είναι (212) 247-7800 και η διεύθυνση, Carnegie Hall,881 7th Ave, New York, NY10019 

Ο Δημήτρης Ρομποτής είναι δημοσιογράφος και εκδότης του περιοδικού ΝΕΟ (neomagazine.com) με έδρα τη Νέα Υόρκη.